KLM, de oudste luchtvaartmaatschappij ter wereld, bestaat op maandag 7 oktober 2019 honderd jaar. Daarmee is KLM één van de oudste luchtvaartmaatschappijen ter wereld.
De aftrap van de festiviteiten vond in juni al plaats. Daarbij is de blik nadrukkelijk op de toekomst gericht, getuige de slogan ‘Celebrate The Future’ die KLM rond zijn 100-jarige bestaan hanteert.
Vijf jaar geleden sprak topman Pieter Elbers nog zijn twijfels uit of de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij dit jubileum überhaupt wel zou bereiken. Inmiddels staat het bedrijf er een stuk beter voor, maar de toekomst brengt veel uitdagingen voor KLM.
Thuisbasis Schiphol kan niet onbeperkt uitbreiden en daarom wordt er naarstig gezocht naar alternatieven. Zondag gaf Elbers tegenover het programma Nieuwsuur aan dat uitbreiding naar Lelystad Airport essentieel is voor KLM om te blijven groeien. “Ik wil heel graag zorgen dat we geld blijven investeren in duurzaamheid. Dat kost miljarden. Daar hebben we winstgevende groei voor nodig.”
Andere uitdaging is het huwelijk met Air France, dat zacht gezegd geen rimpelloze affaire is gebleken. Het eerste kwartaal van dit jaar werd voor Air France-KLM nog afgesloten met een operationeel verlies van 303 miljoen euro. Het leeuwendeel van het tekort kwam voor rekening van Air France, maar ook KLM schreef rode cijfers.
Hogere brandstofkosten en prijsdruk door zware concurrentie zetten het resultaat onder druk. Zelf investeert KLM flink in alternatieve brandstoffen, maar de vraag is wat dit zal opleveren.
100 jaar KLM
De viering van het honderdjarige bestaan is een uitgelezen moment om stil te staan bij de vele hoogtepunten uit de rijke geschiedenis van KLM.
Hoewel je in principe honderd jaar moet bestaan om het predicaat koninklijk te krijgen, had KLM dat al vóór de eerste commerciële vlucht.
Bekijk hieronder 19 belangrijke momenten uit de geschiedenis van KLM, plus een blik op de uitdagingen voor de toekomst.
1. Al ruim een maand voor haar oprichting is KLM Koninklijk
De 'Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën' wordt opgericht op dinsdag 7 oktober 1919. Het startkapitaal van 1,2 miljoen gulden komt van acht zakenlieden, onder wie Anton Kröller en Frits Fentener van Vlissingen. Luitenant-vlieger Albert Plesman wordt administrateur en later directeur.
Koningin Wilhelmina verleent op 12 september 1919 het predicaat ‘Koninklijk' aan de KLM-in-oprichting. Op 21 oktober 1919 opent KLM z'n eerste kantoor aan het Herengracht in Den Haag. Dat maakt KLM de oudste onder haar oorspronkelijke naam opererende luchtvaartmaatschappij.
2. De eerste commerciële vlucht vindt plaats met een gehuurd toestel
De eerste commerciële vlucht van de KLM wordt op 17 mei 1920 uitgevoerd. De Engelse Piloot Jerry Shaw vliegt van Londen naar Schiphol. KLM heeft hiervoor een Havilland DH.16 G-EALU gehuurd.
In de daarop volgende jaren groeit de vloot van KLM met eigen vliegtuigen. Deze toestellen zijn vaak afkomstig van de Nederlandse vliegtuigbouwer Fokker. Er wordt steeds meer gevlogen naar Europese bestemmingen.
3. De eerste intercontinentale vlucht in 1924 gaat naar Jakarta
KLM vliegt op 1 oktober 1924 voor het eerst naar Batavia, in het toenmalige Nederlands-Indië, het tegenwoordige Jakarta in Indonesië. Het is de eerste intercontinentale vlucht van het bedrijf. Tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog is dit de langste reguliere luchtverbinding ter wereld.
In deze periode groeit KLM uit tot de derde maatschappij in de wereld, na Pan American Airways en Imperial Airways.
4. Schiphol krijgt het zwaar te verduren in de Tweede Wereldoorlog. Meer dan de helft van de vliegtuigen van KLM wordt vernietigd
Als de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvallen, wordt ook Schiphol getroffen. Bij een bombardement op de luchthaven worden 18 van de 27 KLM-vliegtuigen vernietigd. Ook het hoofdgebouw wordt met de grond gelijk gemaakt.
Na de oorlog krijgt de herbouw van Schiphol prioriteit. Ook schiet de Nederlandse regering KLM te hulp. In het kader van wederopbouw en het cruciale behoud van de lijndiensten op Nederlands-Indië, worden er miljoenen gulden in KLM geïnvesteerd. Al kort na de Tweede Oorlog is Schiphol zo populair dat er moet worden uitgebreid.
De overheid krijgt door haar investering meer dan de helft van de aandelen van KLM in haar bezit en daarmee een doorslaggevende stem in de beleidsvorming. Deze investering, het economische herstel en de commercialisering van de luchtvaart zorgen voor een enorme groei van KLM.
5. KLM is de eerste Europese luchtvaartmaatschappij die een lijndienst opent naar Amerika
In mei 1946 is vliegen naar New York nog een hele uitdaging. KLM zet echter alles op alles om als eerste maatschappij van het Europese vasteland naar Amerika te vliegen.
Al voor het einde van de oorlog krijgt KLM-oprichter Albert Plesman, met een emotioneel betoog in Washington, de Amerikaanse regering zo ver om de benodigde toestellen ter beschikking te stellen. KLM mag vliegen met de Douglas DC-4 Skymaster.
In februari 1946 wordt de eerste vlucht uitgevoerd, op en neer naar New York. Binnen drie maanden wordt een lijndienst opgezet.
Op 21 mei 1946 vliegt DC-4 'Rotterdam' met 44 passagiers en zeven bemanningsleden van Schiphol naar New York.
6. KLM neemt in 1960 haar eerste straalvliegtuig in gebruik, de overlast voor omwonenden neemt snel toe
In 1960 begint bij de KLM het straaltijdperk met de ingebruikname van haar eerste Douglas DC-8, de PH-DCA, die zeer toepasselijk wordt vernoemd naar de eerste president-directeur van de KLM, Albert Plesman.
Toestellen met straalmotoren zijn niet alleen groter dan de vroegere types met propellers, maar ze vliegen ook sneller. Door die hogere snelheid nemen de reistijden door de lucht flink af. Voor het eerst wordt het mogelijk om vrijwel iedere plaats op aarde met een internationaal vliegveld binnen 24 uur te bereiken.
De vliegtuigen zijn niet alleen veel sneller dan hun voorgangers, ze zijn ook stukken groter. Dit zorgt ook voor meer overlast voor omwonenden van luchthavens.
7. Koningin Juliana opent de vernieuwde luchthaven Schiphol in april 1967
In januari 1916 wordt een stuk land van boer Knibbe uit Haarlemmermeer gekocht door kolonel Wallaardt Sacré. Op 19 september 1916 landen hier de eerste militaire vliegtuigen. De uitbreiding van Schiphol gaat snel en in 1917 is Schiphol één van de grootste vliegvelden van Europa. In de Tweede Wereldoorlog wordt het vliegveld gebombardeerd.
Na de oorlog werkt Schiphol met man en macht aan de uitbreiding en modernisering van de luchthaven. In april 1967 wordt het nieuwe Schiphol officieel geopend door koningin Juliana.
8. Met de introductie van de Boeing 747 in 1971 kan KLM per vlucht veel meer passagiers vervoeren
De eerste Boeing 747 van KLM arriveert in 1971. Dat toestel wordt een ‘jumbo’ genoemd, omdat het veel meer passagiers en vracht kan herbergen dan ‘gewone’ vliegtuigen.
Het toestel is uitgegroeid tot een van de meest herkenbare vliegtuigen van de afgelopen vijftig jaar. Jarenlang was het toestel het grootste passagiersvliegtuig ter wereld. Die plek is in 2005 overgenomen door de Airbus A380.
Naar verwachting neemt KLM in 202 afscheid van de laatste Boeing 747 voor passagiersvluchten.
9. Bij een botsing op de luchthaven van Tenerife komen in 1977 583 mensen om het leven
Net als iedere luchtvaartmaatschappij krijgt ook KLM te maken met ongelukken. Op 24 april 1924 vindt het eerste KLM-ongeluk plaats met dodelijke afloop
De zwaarste vliegtuigramp in de geschiedenis van de KLM is die van Tenerife, op zondag 27 maart 1977. Bij een botsing van een toestel van KLM en een vliegtuig van Pan American World Airways (Pan Am) in Tenerife komen 583 mensen om het leven.
Sindsdien heeft KLM geen incidenten meer gekend met dodelijke slachtoffers. Dat wil zeggen: de crash met de Cityhopper in 1994 en Malaysia Airlines-vlucht 17 in 2014, die in codeshare ook als KLM-vlucht 4013 werd uitgevoerd, niet meegerekend.
10. Een groot gedeelte van de Europese vluchten van KLM wordt uitgevoerd door dochtermaatschappij KLM Cityhopper
In 1966 richt KLM een dochtermaatschappij op voor lokale vluchten: de NLM. In maart 1988 neemt KLM de maatschappij Netherlines over.
Door het samenvoegen van NLM Cityhopper en NetherLines beschikte KLM in maart 1991 over een nieuwe organisatie voor regionaal Europees vervoer die de naam KLM Cityhopper krijgt. In 2002 gaat ook KLM UK onder de naam KLM Cityhopper vliegen.
KLM Cityhopper is een 'operator' en voert een groot deel van de vluchten op het Europese netwerk van KLM uit. KLM Cityhopper verkoopt zelf geen tickets voor deze vluchten.
KLM Cityhopper voert dagelijks zo'n 300 vluchten uit en vervoert jaarlijks ruim 7 miljoen passagiers.
11. Met Flying Blue probeert KLM klanten beter aan zich te vinden
Flying Blue moet het interessant maken om vaker met KLM te vliegen. Foto: KLM
In december 1991 heeft de KLM opnieuw een Europese primeur met de introductie van het frequent flyer loyalty program, dat het bedrijf passend ‘Flying Dutchman’ noemt. Tegenwoordig staat dit loyaliteitsprogramma bekend onder de naam Flying Blue.
De jaren negentig staan verder in het teken van toenemende concurrentie voor de gevestigde vliegmaatschappijen.
Door de opkomst van internet en prijsvechters als EasyJet en RyanAir besluit KLM tot het verder verbeteren van de dienstverlening en nieuwe kortingen.
12. In 1993 vervoert KLM voor de eerste keer meer dan 10 miljoen passagiers per jaar
Een DC-10 van de KLM op het vliegveld Hato op Curaçao in 1993. Foto: KLM.
1993 is het eerste jaar dat de KLM meer dan tien miljoen passagiers vervoert. In totaal staat de teller dan op 155 miljoen vervoerde passagiers sinds 1920.
13. KLM gaat in 2004 samen met Air France, maar blijft zelfstandig opereren
In 2004 zet KLM een enorme stap door te fuseren met Air France. Of beter gezegd: Air France neemt KLM over, maar de Nederlandse dochter blijft grotendeels zelfstandig opereren. De combinatie Air France-KLM hoopt op kostenbesparingen door gezamenlijke inkoop en klanten kunnen van beide netwerken gebruikmaken.
Hoewel de nieuwe holding zetelt in Parijs, blijft KLM onder Nederlands recht opereren, wat voornamelijk van belang is voor het behoud van landings- en overvliegrechten. Het aandeel Air France-KLM wordt op 5 mei 2004 geïntroduceerd op de beurzen van Amsterdam, Parijs en New York.
Air France-KLM is in 2018 wat de omzet betreft nog altijd de vijfde luchtvaartmaatschappij ter wereld. Maar overcapaciteit in de sector en concurrentie van prijsvechters maken het lastig om de winstgevendheid structureel hoog te houden.
14. Sinds 2006 kan je ook zelf inchecken bij KLM. Het is de eerste luchtvaartmaatschappij die deze service aanbiedt
Als eerste luchtvaartmaatschappij ter wereld introduceert KLM in december 2006 de 'self service transfer kiosk'. Op Schiphol overstappende passagiers kunnen dan snel en eenvoudig een nieuwe instapkaart uitprinten. Dit levert transferpassagiers een gemiddelde tijdsbesparing van zo'n twintig minuten op.
15. Pieter Elbers staat sinds 2014 aan het roer bij KLM en hij is ongekend populair
De huidige topman Pieter Elbers werkt al ruim een kwart eeuw bij KLM. Hij begint er in 1992 als Supervisor Vliegtuigbelading en vervult een aantal managementfuncties in binnen- en buitenland. In oktober 2014 neemt Elbers, inmiddels operationeel directeur bij KLM, het roer over van de ontslagen Camiel Eurlings.
In zijn eerste jaar is Elbers genoodzaakt om flinke kostenbesparingen door te voeren. Zo kondigt hij in december 2014 bezuinigingen aan ter waarde van 700 miljoen euro en vraagt hij een productiviteitsverhoging van 4 procent van het personeel. Maar als topman maakt hij zich snel geliefd.
Nog geen jaar later wordt hij door zijn eigen personeel verkozen tot beste CEO van Nederland. Het is geen toevalstreffer: in 2016 eindigt Elbers als tweede in de lijst en in 2018 grijpt hij de titel opnieuw.
KLM bereikt in 2017 met 32,7 miljoen passagiers een nieuw record. Het draagt bij aan het recordresultaat van 910 miljoen euro, waarmee het bedrijf ook de hoogste winstdeling uit zijn geschiedenis uitkeert: 170 miljoen euro, verdeeld over de circa 32.000 medewerkers.
16. Air France en KLM: een vechthuwelijk
Hoewel in 2004 het huwelijk tussen Air France en KLM een goede keuze lijkt, krijgen beide partijen het geregeld met elkaar aan de stok. Zo is er bijvoorbeeld geruzie over de verdeling van de kas, de controle over chartermaatschappij Transavia en de verplaatsing van de marketingafdeling.
Franse en Nederlandse vakbonden laten in 2017 een extern onderzoek uitvoeren waarin wordt geconcludeerd dat de samenwerking tussen Air France en KLM allesbehalve soepel loopt. Een gebrek aan vertrouwen, wederzijds onbegrip en dagelijkse conflicten maakten effectieve samenwerking zo goed als onmogelijk.
In augustus 2018 wordt de Canadees Ben Smith benoemd tot nieuwe bestuursvoorzitter van Air France-KLM. Hij volgt de Fransman Jean-Marc Janaillac op, die is vertrokken na een conflict met de Franse piloten over salarissen.
Al vrij snel duiken geruchten op dat Smith, voorheen operationeel directeur van Air Canada, KLM-topman Elbers als een bedreiging ziet om zijn eigen koers uit te stippelen. Smith stuurt naar verluidt aan op een sterkere integratie van Air France en KLM.
In mei 2019 loopt de termijn van Pieter Elbers als topman van KLM af. Gaat Smith een herbenoeming van Elbers blokkeren? De ondernemingsraad en de raad van commissarissen van KLM pleiten voor een nieuwe termijn voor Elbers.
Ook de Nederlandse politiek bemoeit zich met de kwestie Elbers. Het personeel van KLM komt met een petitie om Elbers te behouden. Die wordt meer dan 25.000 keer ondertekend.
Uiteindelijk mag Elbers blijven en krijgt hij een nieuwe termijn als president-directeur. Maar daar staat wel een prijs tegenover. Topman Smith van Air France-KLM neemt als tweede commissaris van moederbedrijf Air France-KLM zitting in de toezichtsraad van KLM, waardoor de invloed van het moederbedrijf bij KLM een stuk sterker wordt.
17. In 2019 viert KLM haar 100-jarige bestaan
Op zaterdagmorgen 29 juni zou op Schiphol KLM's eerste Boeing 787-10 Dreamliner aankomen, rechtstreeks vanuit de fabriek in het Amerikaanse Charleston. Precies precies honderd dagen vóór de honderdste verjaardag van KLM.
Maar het vliegtuig, dat is voorzien van een speciale opdruk met het getal honderd, komt een paar dagen later dan voorzien.
18. KLM staat voor een reeks uitdagingen: groei groeien met harde concurrentie
Hoewel het goed gaat met KLM, zijn er anno 2019 veel uitdagingen voor de luchtvaartmaatschappij. Zo kampt de gehele luchtvaartsector met overcapaciteit, wat permanente druk zet op de prijzen van vliegtickets en de passagiersopbrengsten.
Voor KLM specifiek geldt dat het lot van de blauwe zwaan sterk gekoppeld is aan thuishaven Schiphol.
In theorie kan Schiphol de komende jaren zonder grote problemen doorgroeien van de huidige 500.000 starts en landingen per jaar naar 600.000. Maar de vraag is wat de groeimogelijkheden zijn op de lange termijn in de dichtbevolkte Randstad. Daar moet de politiek knopen over doorhakken.
19. CO2-uitstoot: een schoner alternatief voor kerosine is noodzakelijk
De luchtvaartsector levert een serieuze bijdrage aan de uitstoot van broeikasgas CO2. Maar het vinden van duurzame én betaalbare alternatieven voor kerosine is niet eenvoudig.
KLM zit echter niet stil. Zo werkt de luchtvaartmaatschappij samen met de TU Delft om een futuristisch vliegtuig te ontwikkelen in de V-vorm, de Flying-V. Dit nieuwe ontwerp moet zo'n twintig procent zuiniger zijn dan de nu veelgebruikte Airbus A350
Ook heeft KLM een voortrekkersrol in de ontwikkeling van biokerosine, dat wordt gemaakt van restafval van de industrie zoals bijvoorbeeld gebruikt frituurvet. KLM is mede-eigenaar van SkyRNG, een bedrijf dat een fabriek voor biokerosine gaat bouwen in Delfzijl.
Nu voert KLM soms al 'frituurvluchten' uit, maar van de gebruikte brandstof bestaat nog geen 0,1 procent uit biokerosine. In 2030 moet dit vijf procent van het totale gebruik worden.
Lees meer over KLM:
- Hoe topman Pieter Elbers zich populair en onmisbaar maakte bij KLM – hij mag blijven, maar betaalt wel een forse prijs
- KLM presteert helemaal niet beter dan Air France, zeggen de Fransen – dit is waarom ze niet onder de indruk zijn
- De Nederlandse staat is aandeelhouder geworden van Air France-KLM en krijgt zo net als de Franse regering een stem aan tafel